Tiyatro

Tiyatro

Tiyatro kelimesi tiyatroda oynanmak için yazılan eser, tiyatro eserinin oynandığı yapı veya yer anlamlarında da kullanılmaktadır. Olaylar yazarın ağzından anlatılmaz, oyuncular tarafından izleyiciler önünde canlandırılacak şekilde yazılır.

Modern tiyatronun başlangıcı Eski Yunan’da Bağ Bozumu Tanrısı Dionysos (Diyanizos) adına yapılan dinsel törenlere dayanmaktadır. Bu törenlerde keçi postu giymiş insanlar koro hâlinde şarkılar, şiirler söyler; dans ederlerdi. Zaman içinde koro şarkılarına, konuşan kişilerin de eklenmesiyle bu oyunlar dinsel törenin bir parçası olmaktan uzaklaşarak sanat gösterisine dönüşmüştür.

Ülkemizde Batılı anlamda sahne tiyatrosu Tanzimat Dönemi’nde (1860-1896) görülmeye başlanmıştır. İlk oyunlar önce çeviri daha sonra adapte ve telif eserlerdir. Batılı anlamda ilk tiyatro eseri Şinasi’nin  “Şair Evlenmesi”  dir.  Ahmet Vefik Paşa, Namık Kemal, Ali Bey, Teodor Kasap, Abdülhak Hâmit Tarhan ve Recaizade Mahmut Ekrem de tiyatro türünde eser vermişlerdir.

I. Meşrutiyet Dönemi’nde de tiyatro çalışmaları sürmüş ancak başarılı eserler Cumhuriyet Dönemi’nde verilmiştir. Müsahipzâde Celâl, Vedat Nedim Tör, Reşat Nuri Güntekin, Faruk Nafiz Çamlıbel, Haldun Taner, Turgut Özakman, Güngör Dilmen, Oktay Rifat, Cevat Fehmi Başkut, Necip Fazıl Kısakürek ve Nazım Hikmet bu dönemde tiyatro eseri vermişlerdir.

Trajedi

Seyircide acıma ve korku duyguları uyandırarak ruhu tutkulardan temizlemek amacıyla yazılan ve kendine özgü katı kuralları olan tiyatro türüdür.

Klasik trajedinin genel özellikleri şunlardır:

• Kahramanları soylu kişilerdir.
• Erdeme ve ahlaka değer verilir.
• Konular tarihten ve mitolojiden alınır.
• Vurma, yaralama ve öldürme gibi olaylar sahnede seyircilerin gözleri önünde sergilenmez; olaylar seyirciye hissettirilir.
• Yüksek ve ağırbaşlı bir dille yazılır, kaba sözlere yer verilmez.
• Beş bölümden oluşur.
• Manzum olarak yazılır.
• Üç birlik kuralına uyulur. Üç birlik kuralı; eserin bir ana olay çevresinde, aynı yerde ve yirmi dört saat içinde geçmesidir.
• Eser bir bütün olarak aralıksız oynanır.

Tiyatronun Yapı Unsurları

Tiyatrodaki olay örgüsüne dramatik örgü denir. Dramatik sanatın temeli çatışmadır.

Olayların dekor ile canlandırıldığı mekâna yer denir. Tiyatro metinlerinde mekânın özellikleri sahnelerin başında verilir. Kişilerin hareketleri ise ayraç içinde geniş zaman kipiyle gösterilir.

Tiyatroda yer alan diyalog ve monologlar yalın, anlaşılır, kolay söylenebilecek nitelikte olmalıdır. Günlük konuşmadan daha kısa ve oyunun türüne uygun yani seslendirilebilir ve sahnelenebilir olmalıdır.

Bir oyun veya filmin başlıca bölümlerinden her birine “sahne” denir.

Tiyatro metinlerinde kişiler; cinsiyetleri, isimleri, yaşları, unvanları, işleri ve birbirleriyle olan ilişkileri şahıslar listesi hâlinde eserin başında verilir. Ayrıca metin içinde kişiler, repliklerinin başında büyük harflerle adlarıyla belirtilir.

Tiyatroda olay dizisini ortaya çıkaran temel ögeler serim, düğüm ve çözümdür.

Serim bölümünde kişiler tanıtılır, oyunun teması ve bu temayla ortaya çıkan sorunlar seyirciye açıklanır.  Düğüm bölümünde çatışmalar boyutlanır, çıkmazlar sergilenir. Seyircinin merakı en üst düzeye çıkar. Çözüm bölümünde olay dizisinde ortaya çıkan sorunlar ve düğümler çözüme kavuşur.

Komedi

İnsanların ve olayların gülünç taraflarını ortaya koyan sahne eseridir. Amacı, kişilerin ya da toplumun gülünç yanlarını ortaya koyarken seyirciyi güldürme yoluyla düşündürmek ve doğru yola yöneltmektir. Töre, entrika ve karakter komedisi gibi türleri vardır.

Komedinin genel özellikleri şunlardır:

• • Kahramanları, genellikle halkın arasından seçilir.
  • Her türlü kaba söze ve şakaya yer verilir.
  • Konular günlük hayattan alınır.
  • Kavga ve yaralama gibi eylemler sahnede canlandırılır.
  • Beş bölümden oluşur.
  • Manzum olarak yazılır.
  • Üç birlik kuralına uyulur.

Dram

Yaşamın acıklı ve gülünç yönlerini bir arada bulunduran tiyatro türüdür. Trajedi ve komedinin katı biçimciliğine, gerçeği olduğu gibi yansıtmama veya tek yönlü yansıtma özelliklerine tepki olarak ortaya çıkmıştır.

İngiliz yazar Shakespeare (Şekspir) dram türünün ilk ürünlerini vermiştir. Ancak bu türün özelliklerini Victor Hugo (Viktor Hügo) belirlemiştir. Schiller (Şiller) ve Goethe (Göte) dram türünde eserler vermişlerdir.

Dramın genel özellikleri şunlardır:

• Karakterler, halkın her kesiminden olabilir.
• Olaylar, günlük hayattan ya da tarihin herhangi bir devrinden seçilebilir.
• Vurma ve öldürme gibi acı veren olaylar sahnede oluş hâlinde gösterilebilir.
• Perde sayısı oyun yazarının isteğine bağlıdır.
• Hem şiir hem de düzyazıyla yazılabilir.
• Üç birlik kuralına uyma zorunluluğu yoktur.

Sonraki Konu için: Türk Dili ve Edebiyatı 2 Konu Başlıkları

AÖL Türk Dili ve Edebiyatı 2 Testleri

Açık Lise (542) Türk Dili ve Edebiyatı 2 Testi (Temmuz 2019)

Açık Lise Türk Dili ve Edebiyatı 2 Testi (Nisan 2019)

Açık Lise Türk Dili ve Edebiyatı 2 Testi (Aralık 2018)

Açık Lise Türk Dili ve Edebiyatı 2 Testi (Temmuz 2018)

Açık Lise Türk Dili ve Edebiyatı 2 Testi (Nisan 2018)

Açık Lise Türk Dili ve Edebiyatı 2 Testi (Mart 2018)

Açık Lise Türk Dili ve Edebiyatı 2 Testi 3

Açık Lise Türk Dili ve Edebiyatı 2 Testi 2

Açık Lise Türk Dili ve Edebiyatı 2 Testi 1

Açık Lise sınavlarına hazırlanmanın en kolay hali: AçıkTercih AÖL Test Çöz!

Mobil Uygulamamızı İNDİRİN! AÖL Yeni Müfredat Çıkmış Sınav Sorularını Çözün!