TİYATRO-1

TİYATRO

Seyirciler önünde, oyuncuların sahnede canlandırmaları amacıyla yazılmış sahne sanatıdır. Temsil yeri ve eser, tiyatronun edebiyat öğesidir. Bu edebiyat öğesi yanında tiyatro kavramı içinde oyunculuk, sahne düzeni, ışıklandırma, dekor, kostüm, müzik, dans gibi unsurları da katmak gerekir. Göze görünür bir karaktere sahip olması, canlı olarak meydana geliş niteliğiyle toplum psikolojisine hitap eder. Bir tiyatro eserinde eseri yazan kişi veya kişilere ”müellif” , yazılı bir metin veya dile getirilmesi oyunculara bırakılmış tasarıya ”eser” , oyunu sahnede canlandıran kişilere ”oyuncu” denilir ve bu üç varlık kesinlikle bulunur. Ayrıca eserin sahnelenmesinde görev alan yönetici, dekoratör, ışıkçı, suflör gibi diğer yardımcı elemanlar da vardır. Tiyatroda en önemli hususlardan biri dildir. Fazla ağır olmaması, konuşma diline benzemesi istenir. Böylece ince fikirlerin ve esprilerin seyirci tarafından kolayca kavranması sağlanmış olur. Tiyatroyu iyi anlayabilmek için bilinmesi gereken bazı temel kavramlar:

Aksesuar: Tiyatro sahnesinde kullanılan eşya.

Dekor: Sahneyi eserin konusuna göre döşeyip hazırlamada kullanılan eşyanın toplu adı.

Diyalog: İki kişi arasında karşılıklı konuşma. Roman, hikâye ve tiyatroda kahramanların konuşmaları.

Dublör: Tiyatroda ve sinemada bir rolün yedek oyuncusu.

Monolog: Tek kişinin konuşması, tek kişilik taklitli bir komedya türü, insanın içinden kendisiyle konuşması.

Perde: Tiyatro eserinde bir perdenin açılmasından kapanmasına kadar geçen bölüm.

Piyes: Tiyatro eseri.

Reji: Sahneye koyma ve yönetme işi.

Suflör: Tiyatroda, kuliste durarak oyunculara sözlerini fısıltıyla söyleyip hatırlatan yardımcı.

Temsil: Bir tiyatro eserinin oynanması.

Mizansen: Önceden hazırlanmış durum, düzen.

Sahne üzerinde ve bir seyirci topluluğu önünde, sanatçılar tarafından, hareketli olarak canlandırılacak nitelikte yazılmış olan yazılara tiyatro yapıtı ya da piyes denir. Tiyatro eserleri müziksiz ( trajedi, komedi, dram ) ve müzikli ( opera, operet, komedi müzikal, bale, revü, skeç) olmak üzere iki grupta toplanır.

Modern Türk Tiyatrosu

1. Trajedi

Kişilere korku, heyecan ve acındırma telkinleriyle ders vermek amacı güden en eski tiyatro çeşididir. Trajedilerde kadere, ahlak, töre ve geleneklere üstün bir değer verilmiştir Nazım (şiir şeklinde) halinde yazılması ve değişmez kaidelere bağlı olması sebebiyle öbür tiyatro çeşitlerinden kolayca ayrılır.

Trajediler genellikle beş perdelik oyunlardır. Kahramanlar; kral, kraliçe, prenses, eski Yunan’ın tanrı ve yarı tanrıları gibi en üst tabaka kişilerden seçilmiştir. Orta tabaka ve basit halk adamlarına rastlanmaz. Kahramanları arasında geçen olaylar insanların ruhi zayıflıklarını, ihtiraslarını, iradeye bağlı yüce davranışlarla çarpıştırır.

Trajedilerde; olay, zaman ve çevrede birlik demek olan ”üç birlik kuralı” benimsenmiştir. Trajedilerde iç içe girmiş karışık olaylar bulunmaz. Ayrıntıya girmeden tek bir olay gösterilir. Olayın ön ve son tarafları, sebepleri ve sonuçları gerektikçe konunun ağzından halka duyurulur. Buna “olay birliği” denir. Trajedi olayının bir günde ( 24 saat ) olup bitmiş gibi gösterilmesine “zaman birliği” , tek bir şehrin belli bir köşesinde başlayan olayın yine orada bitmesine de “çevre ( mekân ) birliği” denir.

Trajedilerde parlak nutukları andıran yüksek ve asil bir üslup kullanılır. Kaba, çirkin ve niteliği düşük sözler bulunmaz. Trajedi şairleri mısralarının derin manalı ve hikmet dolu olmasına önem vermişlerdir.

2. Komedi

Kişilerin, olay ve âdetlerin gülünç, eğlendirici yönlerini göstermek amacıyla ders vermeyi ve hoşça vakit geçirtmeyi hedef edinen tiyatro çeşididir. Dalkavukluk ( çıkar sağlamak için birine aşırı saygı gösteren kimse ) , korkaklık, cimrilik, dalgınlık, ukalalık gibi insanlar için birer kusur olan huy ve alışkanlıklar dev aynasında büyütülerek ve abartılarak seyirciyi güldürecek tarzda sahneye konulur. Bu kusurlar derece derece pek çok insanda bulunduğundan bir bakıma seyirciyi kendi kendine güldürmüş olur. Böylece seyirciye ince bir ders vermek istenir.

Komedilerde de konu, çevre, zaman birliği ( üç birlik kuralı ) benimsenmiştir. Konuları günlük hayattan alınan komedilerde kahramanlar rastgele kişilerdir. Çevre belli bir yerdir. Trajedilerin aksine kaba şakalar, kelime oyunları, kötüleyici imalar önemli yer tutmuştur. Moliere’in komedileri üslup bakımından daha topludur.

Her zaman ve her yerde rastlanan insan kusurlarını belli tiplerde göstererek gülünç eden komedilere “karakter komedi”, belli bir toplumu ve ya bütün insanlığı alarak bozuk ve aksak yanlarını hicveden komedilere “töre komedisi”, edebi hicvin sahneye uygulanmış şekline “yergi komedisi”, bir derinliği olmayan, sırf güldürmek için yazılan komedilere de “entrika komedisi ”denir.

3. Dram

Trajediyle komediyi bir araya getiren tiyatro çeşididir. Modern tiyatronun sürekli olarak aristokrat zümrenin yaşayışını veya sadece hayatin gülünç taraflarının sahneye konmasını yeterli bulmayarak hayati birçok tarafıyla temsil etme arzusundan doğmuştur. Dram, nesir(düz yazı) ve nazım(şiir) halinde yazılabildiği gibi üç perdeden beş perdeye kadar olabilir. Üç birli kuralını tamamen reddeder. Beşeri temalardan çok toplumcu ve milli konuları işler. En kanlı ve çirkin olayları seyirciye göstermekten çekinmez.

Konuları hayatın acıklı ve ya gülünç, çirkin ve ya güzel hemen her olayından alınabilen dramda kader, ümit, neşe, şüphe, tasa, facia ve komik davranışlar bir arada bulunabilir. Kahramanları arsında her tabakadan halkın yanı sıra üst tabaka kişileri de bulunur. Her türlü mizaca yer verilir. Dram eserleri hakikati göstermek iddiasında olmuşlardır.

Dramın ciddi ve ağırbaşlı yazılmış şekline “piyes” , duygulandırıcı ve fazla heyecan verici olanına “melodram” , olağanüstülüğü işleyen bir masalın sahneye getirilmesine de “feeri” denir.

Müzikli Tiyatro

1. Opera

Bütün sözler, hareketler ve jestlerin musikiyle bestelenmiş ve orkestra şefinin idaresine verilmiş dram ve trajedilerdir. Trajedilerde bir tek kelime müziksiz söylenmez. Opera, musiki, kilise ve paganizm ( Eski Yunan Putperestliği ) den çıkmıştır. Ağır bir hüzün havası vardır. Olaylar acık ve hislidir. Çok gösterişli dekor ve kıyafetler içinde sunulur.

2. Operet

Sözlerinin müziksiz kısımları müziklerden çok olan tiyatro eserlerdir. Halka hitap etmek için yazılır. Operetlerde renk, ışık, kıyafetler ve dans en göze çarpıcı şekilde kullanılır.

3. Skeç

Beş-altı dakikaya sığdırılan tablolar halinde kısa, musikili oyunlardır. Bir çeşidi de radyo skeçleridir.

4. Komedi Müzikal

Komedi türü oyunların arasına müzik parçalarının konması şeklinde ortaya çıkan tiyatrodur.

5. Bale

Sözsüz tiyatro oyunu olan bale, sahne eserindeki konunun müzik ve dansla canlandırılmasından ibarettir.

6. Revü

Revü; operetin daha hafif fakat hiciv, alay, tenkit dolu çeşididir. Konuşma aralarında müzik ve danslara yer verilir.

Açık Lise sınavlarına hazırlanmanın en kolay hali: AçıkTercih AÖL Test Çöz!

Mobil Uygulamamızı İNDİRİN! AÖL Yeni Müfredat Çıkmış Sınav Sorularını Çözün!