1. Meşruiyetin İlanı

Osmanlı’da Anayasal Düzene Geçiş ve Siyasi Gelişmeler:  I. Meşrutiyetin İlanı

Bazı Osmanlı aydınları Osmanlı Devleti’nin karşılaştığı isyan ve karışıklıkların ancak meşruti bir yönetimle sona ereceği düşüncesindeydiler. Bunlar hürriyet, adalet ve eşitlik fikirlerini savunuyor, açılacak bir meclisin devletin dağılmasını önleyeceğini savunuyorlardı. Avrupalıların Yeni Osmanlılar (Jön Türkler) adını verdiği bu aydınlar arasında Mithat Paşa, Namık Kemal, Ziya Paşa, Şinasi gibi devlet adamı ve şairler vardı. Yeni Osmanlılar yaptıkları çalışmalar sonunda Abdülaziz’i tahttan indirip yerine V. Murat’ı padişah yaptılar (1876). Ancak V. Murat’ın akli dengesinin bozuk olması üzerine yerine meşrutiyeti ilan edeceğine söz veren II. Abdülhamit getirildi. II. Abdülhamit, Mithat Paşa’yı sadrazam yaptı. Mithat Paşa başkanlığında toplanan bir komisyon ilk Osmanlı anayasası olan Kanunuesasi’yi hazırladı.

Osmanlı Devleti’nde bu gelişmeler yaşanırken Rusya’nın Panslavist (Panslavizm nedir?) politikası sonucunda Sırbistan, Karadağ, Bosna, Hersek ve Bulgaristan’da isyanlar çıkmıştı. İngiltere, Rusya’nın bu gelişmeler üzerine Balkanlara müdahale etmesini önlemek için İstanbul’da bir konferans düzenlenmesini sağladı. Osmanlı Devleti, İstanbul (Tersane) Konferansı’nın toplandığı gün Kanunuesasi’yi ilan etti (23 Aralık 1876). Böylece Osmanlı Devleti, meşruti yönetime geçti.

Kanunuesasi’nin önemli maddeleri şunlardır:

• Yasama yetkisi Âyan Meclisi ile Mebusan Meclisi’ne aittir.
• Mebusan Meclisi üyeleri dört yılda bir yapılan seçimle erkeklerin seçeceği milletvekillerinden oluşacaktır.
• Âyan Meclisi üyelerini padişah kendisi seçecektir.
• Hükümetin kurulması ve görevden alınma yetkisi padişaha aittir.
• Hükümet padişaha karşı sorumludur.
• Kanun teklifini yalnızca hükümet yapabilecek ve kanunlar padişahın onayından sonra yürürlüğe girecektir.
• Herkes kanun ve devlet karşısında eşit haklara sahiptir.

Kanun-i Esasi’nin ilanı ile halk, ilk kez seçme ve seçilme hakkını elde ederek yönetime katılmaya başladı.

Wikipediden:

[Kânûn-i Esâsî (Osmanlı Türkçesi: قانون اساسى) Fransızca Loi constitutionelle çevirisi olarak kullanılan Osmanlıca terkiptir. “Temel Kanun” ya da Anayasa anlamındadır. Osmanlı Devleti’nin ilk ve son anayasası 23 Aralık 1876’da ilan edilmiş, 1878’de II. Abdülhamit tarafından askıya alınmış, 24 Temmuz 1908 ihtilali sonucunda yeniden yürürlüğe girmiş ve kısmen 20 Nisan 1924 tarihine kadar yürürlükte kalmıştır.

1876 Kânûn-i Esâsî’si bağımsız bir İslam ülkesinde yürürlüğe giren Batılı anlamda ilk yazılı anayasadır. (1866’da tevcih edilen Mısır fermanı modern bir anayasa niteliğinde olduğu halde, Mısır bu tarihte bir Osmanlı vilayeti olduğu için, bağımsız bir devletin anayasası değil, Osmanlı padişahı adına yayınlanan bir genelge hükmündedir.)]

Kanunuesasi’nin uygulanmasıyla Osmanlı Devleti’nde demokratikleşme yolunda önemli bir adım atıldı. Meclis’te Müslüman vekillerin yanı sıra azınlık vekillerinin de temsil edilmesi sağlandı. Yapılan seçimler sonunda 20 Mart 1877’de toplanan ilk Mebusan Meclisi’nde 69 Müslüman, 46 gayrimüslim, toplam 115 mil- letvekili bulunuyordu. Âyan Meclisi’nde ise 26 üye bulunuyordu. Fakat gayrimüslim milletvekillerinin uzlaşmaz tutumları ve millî çıkarlarını Osmanlı Devleti’nin   çıkarlarından üstün tutmaları Meclis çalışmalarını engelledi. Bunun üzerine II. Abdülhamit, Kanun-i Esasi’nin kendisine verdiği yetkiyi kullanarak Mebusan Meclisi’ni kapattı (14 Şubat 1878). Bu durum Osmanlı Devleti’nde demokratik hayatı kesintiye   uğrattı.

Önceki konu:

Islahat Fermanı (1856)

Sonraki konu:

93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı)

Açık Lise sınavlarına hazırlanmanın en kolay hali: AçıkTercih AÖL Test Çöz!

Mobil Uygulamamızı İNDİRİN! AÖL Yeni Müfredat Çıkmış Sınav Sorularını Çözün!